ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ - Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ

     1938

«Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΗ ΣΕΛΗΝΗ»

«ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ ΠΑΤΡΩΝ ΚΑΙ ΑΙΓΙΟΥ»

Το έτος 1938 δεν αποτελεί ορόσημο στην ιστορία του Θ.Σ μόνο διότι οι καραγκιοζοπαίκτες συνταξιοδοτήθηκαν, αφού η τέχνη τους αναγνωρίσθηκε και επισήμως ως ένα τέλειο θεατρικό είδος, αλλά και διότι για πρώτη φορά τέθηκε έντονα και επιτακτικά το ζήτημα της προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και των πνευματικών δικαιωμάτων των δημιουργών καλλιτεχνών του Θ.Σ είτε αφορά τη συγγραφή παραστάσεων είτε την κατασκευή φιγουρών και σκηνικών κ.α, δημιουργημάτων που ως τότε ήσαν ακατοχύρωτα.

Ιδού, λοιπόν, συνάδελφοι και φίλοι αναγνώστες και αναγνώστριες, πως ξέσπασε ένας πραγματικό «Πόλεμος αστέρων» α’ μεγέθους του Θ.Σ με επίκεντρο την Πάτρα και το Αίγιο, όπως τον διασώζει στις σελίδες του ο ΝΕΟΛΟΓΟΣ των Πατρών.

Την καλοκαιρινή σαιζόν του 1938 ήδη από την Κυριακή της Πρωτομαγιάς μονοπωλούν την ψυχαγωγία των Πατρικών δύο Super Nova του Καραγκιόζη: Ο Ντίνος Θεοδωρόπουλος, ο Αμερικάνος, στη Ταράτσα του Μαρούδα και ο Ανδρέας Βουτσινάς εις το Αθήναιον. Ήδη ο Ντίνος την Πέμπτη 16^η Ιουνίου δίδει «το ταξίδι στη Σελήνη». Με εξασφαλισμένη την απόλυτη κυριαρχία στο στερέωμα της πατρινής ψυχαγωγίας, Θεοδωρόπουλος και Βουτσινάς αμιλλώνται σε εντυπωσιακές παραστάσεις του παλαιότερου αλλά και νεότερου ρεπερτορίου του Καραγκιόζη.

Και ξαφνικά φθάνουν τα :

ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΙΓΙΟΝ το Σάββατο της 9^ης Ιουλίου 1938

- «… ικανοποιητικώτερος δια την κίνησιν του φαίνεται ο φίλος διευθυντής του Θεάτρου των Σκιών ο γνωστότατος εις την Ελλάδα Καραγκιοζοπαίκτης συμπολίτης κ Βασίλαρος. Εγκαταστήσας την σκηνήν των χαρτίνων ηρώων  της σκιάς εις την δροσόλουστον ταράτσαν «Πέργκολα» (εγγύς της κεντρικής πλατείας Αγίας Λαύρας) συγκεντρώνει κάθε βράδυ εκεί αρκετόν κόσμον και τον διασκεδάζει κατά τον επιτυχή τρόπον που γνωρίζει ο αμίμητος Βασίλαρος, ώστε, να προκαλή αυθόρμητον τον γέλωτα, με τα ανεκδιήγητα αστεία του Καραγκιόζη του».

Παρά την ανατολή του νέου αστέρα του Αιγίου τίποτε δεν θα διατάρασσε το «στερέωμα της Καλλιτεχνίας» αν αυτός δεν παραβίαζε «την κοσμική τάξη» αναγγέλοντας μέσα από τον ΝΕΟΛΟΓΟ ΤΩΝ ΠΑΤΡΩΝ την Πέμπτη 11^η Αυγούστου 1938 στη 2^η σελίδα

ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΟ ΑΙΓΙΟΝ

 - Ο Βασίλαρος στο Αίγιον. Η δροσόλουστος ταράτσα της «Πέργκολας» κάθε βράδυ γεμίζει από το φιλοθεάμον κοινόν που πάει να παρακολουθήσει τις ωραίες σατυρικές παραστάσεις του καλλιτέχνου του Θεάτρου Σκιών κ. Βασίλαρου, όστις έχει εργασθή δια την εξέλιξιν του λαϊκού αυτού θεάματος, καινοτόμων και εισάγων νέα ωραιότατα στοιχεία. Ούτω διασκευάζει κωμωδίας, συνθέτει εξυπνότατες μικρές επιθεωρήσεις, με σατυρικά νούμερα τοπικού χρώματος και γενικωτέρου ακόμη. Το εσπέρας της προσεχούς Πέμπτης αναβιβάζει τη κωμωδίαν του κ. Μαργαρίτη «Ο Καραγκιόζης στη σελήνη» που είναι και τιμητική του Αιγιέως αυτού καλλιτέχνου των σκιών. Ο κόσμος ασφαλώς που τόσον τον αγαπά, θα παρακολουθήση και την νέαν του αυτή παράστασιν».

Ανταποκριτής

Η τόσο απροκάλυπτη αλλά και προκλητική προσπάθεια σφετερισμού του πνευματικού δημιουργήματος του Ντίνου Θεοδωρόπουλου «Ο Καραγκιόζης στη Σελήνη» από τον Βασίλαρο εξήγειρε την δικαία αγανάκτηση του τυπικότατου σ’ αυτά τα ζητήματα Θεοδωρόπουλου: «σήκωσε το Γάντι» και εξαπέλυσε μια κλιμακούμενη και εντεινόμενη επίθεση δια του τύπου κατά του Βασίλαρου. ‘ Όμως παρά τη σύγκρουση, όπως διαπιστώνουμε μέσα από τα δημοσιεύματα, οι αντίδικοι διατηρούν τους κανόνες της καλής συμπεριφοράς την ευκοσμία και την ευπρέπεια, δεν εκτροχιάζονται σε ύβρεις και χυδαίους χαρακτηρισμούς. Τα «μόνα όπλα» που χρησιμοποιούν κατά του συναδέλφου είναι η ειρωνεία, ο σαρκασμός και το επιτιμητικό ύφος του λόγου, ευφυολογήματα και τίποτε άλλο!

Το πρώτο που αντιδρά κατά του Βασίλαρου, τασσόμενο με το μέρος του Θεοδωρόπουλου και της αλήθειας, είναι το καραγκιοζόφιλο κοινό των Πατρών, όπως μαρτυρεί το φύλλο του ΝΕΟΛΟΓΟΥ της Τετάρτης 17^ης Αυγούστου 1938, σελ. 4.

«Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΗ ΣΕΛΗΝΗ»

-Στο φύλλο της περασμένης Πέμπτης του ΝΕΟΛΟΓΟΥ είδαμε να ρεκλαμάρη ο εν Αιγίω Καραγκιοζοπαίκτης Βασίλαρος, ότι πρόκειται να παίξη το νέον έργον του νέου συγγραφέως Μαργαρίτη, ο «Καραγκιόζης στη Σελήνη» και ότι τούτο πρόκειται να ανέλθη δια πρώτην φορά στη σκηνή. Επειδή το έργον αυτό ξαίρουμε ότι είνε έργο του Καραγκιοζοπαίκτου κ. Ντίνου Θεοδωρόπουλου, όστις συμφώνως τω νόμω περί πνευματικής ιδιοκτησίας κατέθεσε τούτο εις το Υπουργείον και το παίζει ο ίδιος από του έτους 1930 συχνότατα ενταύθα και αλλαχού, απορούμεν πώς είνε δυνατόν να συγγραφή υπό του κ. Μαργαρίτη έργον υπό τον άνω τίτλον και να παρουσιάζεται από τον κ. Βασίλαρον ως νέον, αφού ούτε τοιούτον είνε αλλά και το παίξιμό του απαγορεύεται άνευ της αδείας του συγγραφέως κ. Θεοδωρόπουλου, και εβγάλαμε το συμπέρασμα ότι ο Καραγκιόζης του Βασίλαρου θα μεταβή …. εις άλλην Σελήνην.

Πάτραι 13 Αυγούστου 1938

Οι παραστάντες μάρτυρες των από του 1930 ταξειδίων του Καραγκιόζη στη Σελήνη. Ιωάννης Β. Λαμπριανίδης, Απόστολος Δ. Δημακόπουλος, Διονύσιος Κ. Αλεξόπουλος, Ανδρέας Φωτόπουλος, Αλέκος Φωτόπουλος, Κωνσταντίνος Φωτόπουλος, Διονύσιος Αργυρόπουλος, Γεώργιος Βασιλείου, Δημήτριος Βασιλείου, Άγγελος Χάρμας, Νικόλαος Χάρμας, Διονύσιος Σαρμάς, Διονύσιος Τριανταφυλλόπουλος, Θ. Φραγκογιαννόπουλος.

Ο Βασίλαρος, βέβαια, δεν έμεινε με σταυρωμένα τα χέρια και άμεσα ανταπάντησε για να υπερασπιστεί το «δίκιο του», αλλά και την αξιοπρέπειά του. Την Παρασκευή, λοιπόν, 19 Αυγούστου του 1938 αντεπιτίθεται με επιστολή του:

«ΠΕΡΙ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟΝ ΤΩΝ ΣΚΙΩΝ»

 «Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ»

-Ο αγαπητός και καλός μου συνάδελφος κ. Ντίνος Θεοδωρόπουλος δεν γνωρίζει φαίνεται πως αρκούν: «δύο να μαρτυρήσουν, για να κρεμάσουν ένα», όπως λέη η λαϊκή παροιμία. Αλλοιώς δεν θα έπρεπε να επιστρατεύση χωρίς λόγο 15 πολίτας των Πατρών, οι οποίοι μ’ένα δημοσίευμά τους στο ΝΕΟΛΟΓΟ (Τετάρτη 17 τρέχοντος μηνός) είχαν το θλιβερό θάρρος να βεβαιώσουν ότι η κωμωδία «Ο Καραγκιόζης στη Σελήνη» - που για πρώτη φορά την έπαιξα στο Αίγιο προ ημερών – δεν είνε, τάχα, έργο δικό μου αλλά είνε  «έργο πρωτότυπο και αποκλειστικό» του κ. Ντίνου Θεοδωρόπουλου. Ωστόσο, όμως, έστω και με το θόρυβο των δεκαπέντε αυτών φωνών, προσπαθεί άδικα ο συμπαθητικός μου συνάδελφος να πείση το κοινό. Κανείς δεν πρόκειται και δεν είνε δυνατόν να το πιστέψη, γιατί οι ισχυρισμοί του είνε άδικοι και αστείοι. «Ο Καραγκιόζης στη Σελήνη», όπως το έπαιξα εγώ είνε έργο εντελώς πρωτότυπο, το έχω συνθέσει από το φίλο συγγραφέα κ. Μιχ. Μαργαρίτη, ο οποίος χωρίς να έχη υπ’ όψει του το ανάλογο – αν υπάρχη αληθινά – «έργο» του κ. Ντίνου Θεοδωρόπουλου, έγραψε ένα πολύ ενδιαφέρον και σ’ επιστημονική βάση στηριγμένο και έξυπνο κωμικό έργο, με γνώσι βαθείας σκηνικής οικονομίας, με λεπτήν αντίληψιν και τεχνική δράσι και συγχρονισμένο θέμα, με πράγματα δηλαδή και συγγραφικά προτερήματα τέτοια, προς τα οποία ο κ. Ντίνος Θεοδωρόπουλος, δεν ημπορεί βέβαια να έχει σχέση. Αλλά επειδή «τα πολλά λόγια είναι φτώχεια» έχω ν’ απαντήσω τελικά στον κ. συνάδελφο των Πατρών ότι, αν θέλη, είμαι πρόθυμος κατά οποιονδήποτε τρόπο να παραβάλομε τα κείμενα του δικού του «έργου» και της δικής μου κωμωδίας «Ο Καραγκιόζης στη Σελήνη», οπότε θ’ αποδειχθεί το άδικο του κ. Θεοδωρόπουλου και το δίκαιο το δικό μου. Συμπληρωματικά έχω να πληροφορήσω τον συνάδελφόν μου, πως ανάλογες κωμωδίες με τον ίδιο τίτλο «Ο Καραγκιόζης στη Σελήνη» ή ο «Καραγκιόζης στο Φεγγάρι» παίζουν σχεδόν όλοι οι Καργκιοζοπαίκτες ιδίως των Αθηνών, ώστε ας ….. σπεύση αμέσως ο κ. Ντίνος Θεοδωρόπουλος να εισπράξη τα ποσοστά της «Πνευματικής ιδιοκτησίας του»..!

Ταύτα δια την αλήθειαν

Αίγιον 18-8-1938

Βασίλαρος

Η πρόκληση ήταν πολύ μεγάλη – ανάλογη του καλλιτεχνικού εκτοπίσματος του Βασίλαρου – και δεν μπορούσε να μείνει αναπάντητη, έτσι δέχθηκε συνδυασμένα πυρά τόσο από τον Βουτσινά όσο και από τον Ντίνο. Την Κυριακή 21 Αυγούστου 1938 ο ΝΕΟΛΟΓΟΣ δημοσιεύει στην 4^η σελίδα την παρακάτω επιστολή.

ΓΥΡΩ ΑΠ’ ΤΗ ΣΕΛΗΝΗ

Ανοικτή επιστολή δια τον από 18-8-38 δημοσιεύσαντα εις τον «Νεολόγο Πατρών» Καραγκιοζοπαίκτη κ. Β. Βασίλαρον.

-Λυπούμαι καθ’ υπερβολήν κ. συνάδελφε διά το θάρρος όπερ ελάβατε λέγοντες εις το κοινόν ότι το  έργο «Ο Καραγκιόζης στην Σελήνη» είναι έργον   πρωτότυπον και ότι ως καινοτόμος το ανεβιβάσατε επι σκηνής και ότι τάχα το έγραψε κάποιος κ. Μαργαρίτης. Και εγώ δια να αποδειχθή το δίκαιον σας απαντώ, ότι όχι μόνον το έργον αυτό εγράφη και επαίχθη από τον συνάδελφον κ.Θεοδωρόπουλον, αλλά και τα παιζόμενα παρ’υμών έργα: «Το λάβαρον», Το ναυάγιον της πτωχής Μαρίας», «Ο Μαρμαρωμένος Βασιλιάς», «Η κρεμάλα του Πατριάρχου», «Ο Σταυραητός του Ολύμπου» και «Έρως - θρησκεία» ανήκουν εις τον συνάδελφον κ. Θεοδωρόπουλον και παίζονται υπ’ αυτού από το 1930. Ας αφήσωμεν το έργον «Λόντος και Ζαΐμης» το οποίον έπαιξεν ο κ. Θοεδωρόπουλος δια πρώτην φοράν το παρελθόν θέρος (1937) και το οποίον υμείς ισχυρίζεσθε ότι μετά κόπων και μόχθων επετύχατε να το παίξετε δια πρώτην φοράν εφέτος, ταύτα δια την αλήθειαν. Όλα δε τα ανωτέρω έργα κ. συνάδελφε είναι με δίχως μαργαρίτην.

Ανδρέας Βουτσινάς 

Καραγκιοζοπαίκτης

Και στο «πυρ ομαδόν», ακολουθεί ο Ντίνος Θεοδωρόπουλος.

«Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΣΤΗ ΣΕΛΗΝΗ»

-Ο συνάδελφός μου κ. Βασίλαρος επιθυμών προφανώς να επιδείξη πνεύμα και πρωτοτυπίαν περί το θέατρον σκιών, έλαβε την καλωσύνην να διαφωτίση το κοινόν ότι το έργον «Ο Καραγκιόζης στη Σελήνη» είναι έργον του. Αμφιβάλλω αν υπάρχη τοιούτος συγγραφεύς κ. Μιχ. Μαργαρίτης, χωρίς ασφαλώς, να γνωρίζη ότι ο υποφαινόμενος, το έργον τούτο αναβιβάζη επί σκηνής από του έτους 1930 και ότι τούτο είναι αποκλειστική πνευματική μου ιδιοκτησία. Προς άρσιν πάσης αμφιβολίας και επειδή όπως πολύ ορθά συνιστά ο κ. συνάδελφός μου ότι «τα πολλά λόγια είναι πτώχεια» παραπέμπω τούτον ως και πάντα αμφιβάλλοντα εις το Καραγκιοζόφιλον κοινόν δια να πληροφορηθή την πραγματικήν αλήθειαν.

Ντίνος Θεοδωρόπουλος

Μετά την κορύφωση της «σύγκρουσης» καταλάγιασε σιγά-σιγά η αντιπαράθεση που σίγουρα έβλαπτε και τις δύο «πλευρές». Εξάλλου, αν και έφθανε στο τέλος της η καλοκαιρινή σαιζόν, αμέσως ακολουθούσε η φθινοπωρινή και χειμερινή σε νέα στέκια και ατέλειωτες παραστάσεις μέχρι και αυτό το Σάββατο 31 Δεκεμβρίου 1938.

Φίλοι και φίλες, πέραν των πολυτιμότατων ιστορικών ντοκουμέντων για το Θ.Σ, από τα εκτεθέντα δημοσιεύματα αντλούμε και διαπιστώσεις για το ήθος των ανδρών. Οφείλουμε δε να συναγάγουμε διδακτικά συμπεράσματα χρήσιμα για τη διαχείριση του πνευματικού-καλλιτεχνικού πλούτου, που μας κληροδοτήθηκε. Διότι κανείς μας «δεν ανακάλυψε την Αμερική» και «εκ του μηδενός μηδέν»! Όλοι μας κάπου πατάμε.

Ο «κοινός νους», επομένως, επιβάλλει: την ευγένεια, ευπρέπεια και κοσμιότητα, ακόμη και στις δυσκολότερες στιγμές αντιπαράθεσης μεταξύ συναδέλφων.

Το σεβασμό στην κοινή «καλλιτεχνική κληρονομιά μας», αποδίδοντας πάντα «τα του καίσαρος τω καίσαρι», και διαχειριζόμενοι τα όποια εργαλεία του παρελθόντος με απόλυτη θρησκευτική ευλάβεια και όχι με αρπακτική διάθεση.

Και τέλος την αναγνώριση «της πνευματικής ιδιοκτησίας» κάθε νέου ή παλαιοτέρου δημιουργήματος, η οποία δεν αίρεται, έστω και αν το κατέχει κανείς έχοντας καταβάλλει το όποιο χρηματικό αντίτιμο. Είναι ιδιοκτήτης της υλικής υποστάσεως του καλλιτεχνήματος, αλλά όχι και του πλέγματος των ιδεών που αυτό εκφράζει και οι οποίες ιδέες πήγασαν από τον δημιουργό του.

Κι’ αν απορείτε, φίλοι και φίλες, για το ποιος από τους δύο, ο Θεοδωρόπουλος ή ο Βασίλαρος είχε δίκιο, να τι λέει το Χρονολόγιο: 

ΝΕΟΛΟΓΟΣ ΠΑΤΡΩΝ 1931, ΘΈΑΤΡΟΝ ΑΧΙΛΛΕΙΟΝ (ΥΨΗΛΑ ΑΛΩΝΙΑ)

Καραγκιοζοπαίκτης Ντίνος Θεοδωρόπουλος, Κυριακή 2α Αυγούστου: Σήμερον ο «Ο Καραγκιόζης εις την Σελήνην» . Ήταν η 63^η παράσταση του Θεοδωρόπουλου στο Αχίλλειον εκείνη την καλοκαιρινή σαιζόν.

ΤΑΣΟΥ ΚΟΥΖΑΡΟΥ

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΥ